پرسش :

قبلاً سؤال شده است که آیا کسانى که خوف مشقّت دارند مى‌توانند شب دوازدهم رمى جمره نموده، به مکّه رفته، و دیگر به منىٰ برنگردند، و حضرت عالى جواب فرموده‌اید: «در صورت عذر اشکال ندارد، ولى قبل از نصف شب نباید بیرون بروند» . با توجه به این مسأله این سؤال مطرح مى‌شود که آیا خدمه کاروانها نیز براى پذیرایى از این قبیل زائرین مى‌توانند به همراه آنان در شب رمى نموده و به مکّه بروند و براى وقوف تا وقت شرعى روز دوازدهم دیگر به منىٰ برنگردند؟


پاسخ :
وقوف در روز دوازدهم واجب نیست، و آنچه واجب است کوچ نکردن قبل از زوال است، و اشخاص ذکر شده مى‌توانند بعد از نصف شب از منىٰ بروند، و روز دوازدهم براى رمى به منىٰ برگردند، و رمى شب براى آنها کافى نیست.

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​منبع: استفتائات حج، آیت الله العظمی لطف ‌الله صافی، قم، انتشارات حضرت معصومه (علیها السلام)، 1380.